De eerste echte barokschilder, Michelangelo Mersi (uit Caravaggio) was even berucht als beroemd. Caravaggio was een briljante en revolutionaire schilder, zijn persoonlijkheid was even intens als zijn werken. Er zijn qua weinig schilders die meer tot de verbeelding spreken.
Naar Rome
Na één akkefietje te veel met ‘de autoriteiten’ in Milaan maakte de talentvolle schilder-assistent Caravaggio waarschijnlijk een wijze beslissing: beter even wegwezen hier. Rome was toen alweer bijna een eeuw lang dé kunsthoofdstad van Europa. De keuze was dus snel gemaakt. Zo arriveerde hij in 1593 berooid en onbekend in Rome. Caravaggio wist snel een interessante klantenkring aan zich te binden. In één van werken uit die begintijd: de ‘jongen gebeten door een hagedis’ vond hij zijn eigen stijl.
Zwoele jongens
Jongen gebeten door een hagedis is in eerste instantie een portret zoals Caravaggio een aantal maakte. Mooie jongens met donkere krullen, witte overhemden en blote schouders dan wel borstpartijen. De jongens kijken je zwoel aan met blikken die normaalgesproken aan Venus, Nympfen, Sirenes en andere meiden-in-de-kunst toebedeeld worden. Meiden die niet onder doen voor Anita Ekberg in de Trevifontein. Met deze portretten maakte Caravaggio zich snel geliefd bij een aantal vooraanstaande kardinalen. Jij vermoedt nu al waarom en ik zeg het niet hardop, ok? Kijk anders zelf even naar de Jongen met fruitmand (waarop als model Caravaggio’s bestie en mede-schilder Mario Minniti te zien is).
De Jongen gebeten door een hagedis is een anders. Hij is geïrriteerd, hij is boos. Wat moet je nou? – lijkt hij te denken terwijl hij achteruit deinst. Caravaggio schildert hier (een revolutie!) een snapshot, een momentopname – het hoogtepunt van de vluchtigste emotie die er is: schrikken! Het is precies hierin, het intense en het zoeken naar het hoogtepunt van een verhaal, waar Caravaggio later wereldberoemd mee zou worden.
>> Lees hier het stuk over de Jongen gebeten door een hagedis dat ik schreef voor Ciao Tutti.
Caravaggio’s in Rome
De Jongens (Caravaggio maakte twee versies) zijn normaalgesproken niet meer in Rome te zien. Maar er zijn in Rome nog genoeg Caravaggio’s over. Veel daarvan nog op de plek waarvoor hij ze maakte. Zijn eerste grote reeks, bijvoorbeeld: drie scènes uit het leven van Mattheus. Deze revolutionaire doeken hangen nog steeds achterin de San Luigi Francesi, vlakbij Piazza Navona.
Ik zeg revolutionair want ik bedoel revolutionair. Nooit eerder werd het leven van een heilige zo intiem, zo ‘gewoon’ maar toch zo intens afgebeeld. Caravaggio’s heftige chiaroscuro – het contrast tussen licht en donker – was zo bijzonder dat het Rembrandt inspireerde. De heiligen dragen eigentijdse kleding, voor de zeventiende eeuwse toeschouwer kwam het verhaal zo heel dichtbij. Sommige mensen moesten even wennen: wie zet Jezus nou in een hoekje?
>> Lees hier meer over alle Caravaggio’s in Rome
NB de tentoonstelling Caravaggio-Bernini. Barok in Rome (lees die blog :)) is nog tot en met 13 september te zien in het Rijksmuseum.
